KALKGRASLAND GULPERBERG / INRICHTINGSPLAN PARK GULPERBERG

2007 – 2016
NL-GW-105.129
Kalkgrasland Gulperberg / Inrichtingsplan Park Gulperberg

De Gulperberg is een van de bekendste ´bergen´ in Zuid-Limburg. De markante boven het dorp Gulpen uitstekende kop van het plateau van Landsrade is dan ook steevast onderdeel van wielerwedstrijden en het uitzicht figureert op menige vakantiefoto. Om het natuur- en landschapsschoon op deze bijzondere berg te verbeteren heeft bureau VERBEEK landschapsarchitectuur / ecologie / stedelijk ontwerp het afgelopen decennium (mee)gewerkt aan de volgende plannen.

Kalkgrasland Gulperberg
Voor het gebied rondom het Mariabeeld is reeds in 2007 een integraal inrichtings- en beheerplan opgesteld. Op basis van dit plan zijn de natuurdoeltypen kalkgrasland (noordzijde plangebied door aanwezigheid kalk ondiep in de bodem) en glanshaverhooiland (zuidzijde plangebied) ontwikkeld. Ook is de landschappelijke en cultuurhistorische afleesbaarheid van het gebied is versterkt door onder andere het herstel van verdwenen graften. Het beheer van de kalkgraslanden en glanshaverhooilanden dat door begrazing van schapen plaatsvindt biedt een extra beleving voor de recreant.

Inrichtingsplan Park Gulperberg
Op de Gulperberg claimen toerisme, recreatie, natuur en landbouw elk hun ruimte en staan dikwijls op gespannen voet met elkaar mede door het ontbreken van een totaalvisie op de Gulperberg. Een groot litteken op de Gulperberg vormt het 30 jaar geleden afgebrande Panoramarestaurant Gulperberg. Door uiteenlopende belangen van partijen kon het gebeuren dat dit complex, met daaromheen de steeds verder verwilderende restanten van een bijbehorend dierenpark met speeltuin, is verworden tot een zwaar verloederde plek die afbreuk doet aan deze unieke locatie in het Heuvelland waar alle kernkwaliteiten van het Nationaal Landschap Zuid-Limburg tezamen komen. Om de neerwaartse spiraal te doorbreken en een kader te hebben voor toekomstige ontwikkelingen is door de gemeente Gulpen-Wittem in 2013 de Gebiedsvisie Op naar de Top!, visie op kwaliteitsverbetering Gulperberg, opgesteld. Voortkomend uit deze gebiedsvisie is in 2016 het ‘Gebiedsontwikkelingsplan Gulperberg: Op-en-Top!’ vervaardigd. Om tot een integrale gebiedsontwikkeling te komen is gesproken met de stakeholders in het gebied. Dit betrof de verschillende agrariërs, de recreatieondernemers, de natuurorganisaties, de verschillende particulieren en het waterschap. Samen met genoemde partijen is bureau VERBEEK landschapsarchitectuur / ecologie / stedelijk ontwerp nauw betrokken geweest bij het opstellen van het gebiedsontwikkelingsplan.

Na vaststelling van het gebiedsontwikkelingsplan is door ons direct begonnen met een uitvoeringsgereedplan voor ‘Fase 1 - Park Gulperberg’. Speerpunt van deze fase is het opruimen van de grootste schandvlek op de berg. Naast het saneren en slopen van de restanten van het panoramarestaurant, het dierenpark en de speeltuin is ingezet op het herstellen van de natuurlijke en landschappelijke waarden en het ontsluiten van het gebied voor wandelaars door middel van struinpaden. Tevens zijn in de nabijheid meerdere graften opnieuw ingeplant en zijn voor enkele weides op de steilere hellingen afspraken gemaakt over de omvorming naar een soortenrijkere vegetatie via agrarisch natuurbeheer.

Na vele jaren is het in 2018 gelukt om de lelijke puist op de Gulperberg te verwijderen. De plek vormt weer een waardevol en waardig onderdeel van de natuur op de Gulperberg en de inwoners van Gulpen zijn weer trots zijn op hun ‘berg’, die nu eindelijk ‘af’ lijkt. Om uiting te geven aan dit gevoel zijn dorp en berg in het plan ook beter elkaar verbonden doordat vanaf de Gulperbergweg een struinpad is aangelegd dat bergopwaarts, bij de Panoramaweg en ter plaatse van het voormalige panoramarestaurant, uitmondt in een uitzichtpunt waarvan de benodigde keermuren zijn uitgevoerd in lokale Kunradersteen. Hiermee is een belangrijk doel bereikt op het vlak van ruimtelijke kwaliteit en de aantrekkelijkheid van het gebied voor zachte recreatie en toerisme.

Tot slot. Wat dit project laat zien is dat opruimen loont. Vanuit deze optiek is dit project een pleidooi voor het aanpakken van verrommeling van ons aller natuur- en landschapsschoon. Alleen al in Zuid-Limburg liggen meerdere lang leegstaande, nietszeggende gebouwen op zeer kwetsbare plekken, waar dus kansen liggen voor natuur- en landschapsontwikkeling. Hoewel het project Gulperberg laat zien dat dit vaak trajecten van een zeer lange adem zijn, leert het resultaat ons dat het die inzet meer dan waard is!