INTEGRALE CENTRUMVISIE GELEEN

2019
PF_NL SG-702.000
Integrale centrumvisie Geleen

In opdracht van de gemeente Sittard-Geleen en in samenspraak met belanghebbenden is door bureau VERBEEK landschapsarchitectuur / ecologie / stedelijk ontwerp een visie opgesteld voor het centrum van Geleen. De visie vormt de leidraad voor het ontwikkelen van een aangenaam, compact en compleet stadshart met een eigen ‘smoel’. Deze ‘smoel’ wordt bepaald door een unieke samenhangende en sfeervolle inrichting van het stadshart, waarin de verbinding tussen het roemrijke (mijn)verleden en het net zo bewonderenswaardige (Brightlands)heden centraal staat.

Geleen is een jonge stad die zich in het begin van de 20e eeuw ontwikkelde gelijktijdig met de Staatsmijn Maurits. Op een centrale locatie tussen de dorpen Geleen, Lutterade en Krawinkel werd het centrum gerealiseerd van de nieuw te bouwen mijnstad Geleen. De ontwikkeling van het huidige stadshart begon in 1922 met de bouw van het raadhuis. De eerste jaren na de bouw heeft het raadhuis enigszins verloren in het veld gestaan, in afwachting van de bouw van voorzieningen voor de steeds verder uitdijende bevolking. Al snel ontstond een dynamische industriestad die de economische motor van de regio werd. In korte tijd had zich een geheel nieuw stadscentrum ontwikkeld waarin alle bekende warenhuizen en winkelketens zich vestigden. In deze pioniersstad Geleen was het gemeengoed om nieuwe technieken te ontwikkelen en te gebruiken. Dit vooruitstrevende karakter, dat nu nog steeds aanwezig is op de Brightlands Chemelot Campus, dient ook weer in de stad voelbaar te worden. Bij toekomstige ontwikkelingen is het daarom belangrijk dit vooruitstrevende karakter te behouden en versterken, zonder het (mijn)verleden weg te poetsen. Het verbinden van het verleden met het heden zorgt ervoor dat Geleen zich kan blijven ontwikkelen als een moderne stad met een eigen ‘smoel’.

In de visie zijn drie centrale thema’s benoemd die in hun onderlinge samenhang belangrijk zijn voor het functioneren van het stadshart Geleen. Het betreft de thema’s.

• Een compact en compleet stadshart. Om dit te bereiken wordt het raadsbesluit uit 2015, waarin besloten is voor het compact en compleet maken van het voorzieningenniveau, gevolgd. Compact betekent dat gestreefd wordt naar een concentratie aan functies in het gebied van de Markt, de Salmstraat, de Gravenstraat, de Raadhuisstraat, de Annastraat en de Rijksweg Centrum. Compleet betekent dat gestreefd wordt naar een compleet aanbod aan voorzieningen voor inwoners en bezoekers.
• Een bereikbaar stadshart. Dit thema richt zich vooral op de bereikbaarheid van het centrum voor fietsers, voetgangers, automobilisten en mensen die het openbaar vervoer gebruiken. Voor iedere doelgroep is aangegeven hoe de bereikbaarheid en toegankelijkheid van het centrum verbeterd kan worden.
• Een onderscheidend stadshart. Het thema onderscheidend stadshart heeft betrekking op de inrichting van de openbare ruimte als een aantrekkelijk verblijfsgebied met een eigen ‘smoel’ (verbinding tussen het verleden en het heden).

De kansen die voor het grijpen liggen met het ontwikkelen van een aangenaam, compact en compleet stadshart met een eigen ‘smoel’, zijn zichtbaar gemaakt door het opstellen van ontwerpvoorstellen. De belangrijkste ontwerpvoorstellen zijn:

Fietsroute van en naar stadshart als verbinding tussen het verleden en het heden
Een van de voorstellen om het verleden met de heden te verbinden is het realiseren van een fietsroute die het stadshart van Geleen doorkruist en aansluit op de beoogde snelfietsroute. Hiermee wordt een goede verbinding gelegd naar het stadshart, die ervoor zorgt dat mensen makkelijker het stadshart kunnen bezoeken, waardoor het stadshart meer bezoekers krijgt. De route loopt langs verschillende voor Geleen waardevolle plekken die een link hebben met het verleden. Zo is het verleden terug te vinden bij het prachtige voormalige hoofdkantoor van de Staatsmijn Maurits en bij het imposante raadhuis op de Markt. Het heden is te zien bij de innovatieve en op de toekomst gerichte Brightlands Chemelot Campus.

Herwaardering van de kenmerkende jaren ’30-’50 architectuur
Toen het huidige Geleen is gesticht, is gebouwd in de stijl van die tijd. Architectuurstromingen als de Ambachtelijke stijl, de Amsterdamse school, de Delftse school en de Nieuwe Zakelijkheid zijn terug te zien in de vormgeving van de gevels op en rondom de Markt, aan de Raadhuisstraat en aan de Rijksweg Centrum. Een herwaardering van deze voor Geleen typische architectuur is belangrijk in het streven om het stadshart een fraaie en onderscheidende uitstraling te geven. Hedendaagse toevoegingen aan gebouwen zijn hierbij mogelijk, maar dan wel op een passende wijze. Daarnaast kan gebruik worden gemaakt van een bestaande subsidieregeling om de minder fraaie gevels te verfraaien.

Straatmeubilair - ‘smart furniture’ in combinatie met grondstoffelijke materialen
Straatmeubilair en openbare verlichting bepaalt mede de sfeer van de openbare ruimte. Ter versterking van de Geleense identiteit pleiten we voor het ontwikkelen van straatmeubilair en openbare verlichting waarin zowel het verleden als het heden doorklinkt. In het straatmeubilair kan het contrast tussen de moderne Brightlands Chemelot campus en het mijnverleden zichtbaar worden gemaakt door een combinatie te maken tussen moderne, slimme technieken en het gebruik van grondstoffelijke/ aardse materialen, zoals hout en steen. Moderne technieken kunnen gebruikt worden om in te zetten op duurzaamheid, informatievoorziening en het kunnen opladen van mobiele telefoons.

Salmstraat – iconisch straatje
De Salmstraat is een van de hoofd-winkelstraten in het centrum met een groot winkelaanbod. Om de Salmstraat aantrekkelijker te maken is het voorstel om deze te transformeren tot een iconisch straatje. Een iconisch straatje is een straatje dat mensen direct herkennen als kenmerkend en uniek voor de stad.

Markt – de stadstuin en huiskamer van Geleen
De aantrekkelijkheid en leefbaarheid van het centrum wordt vergroot door een monumentale ingreep waarbij de Markt een nieuwe invulling krijgt in de vorm van de Stadstuin van Geleen en de Huiskamer van Geleen.

De Stadstuin van Geleen is een parkachtige omgeving rondom het voormalig raadhuis en gemeentehuis. Het is een groene oase in het centrum, een aangename en rustige omgeving om te verpozen. In het stenige centrum levert de tuin ook een grote bijdrage in de klimaatadaptatie. Het toevoegen van speelelementen in de stadstuin, maakt het centrum ondermeer attractiever voor mensen met kinderen. (Groot)ouders kunnen op het terras een drankje nuttigen terwijl de kinderen zich vermaken bij de speeltoestellen. Het trekken van een divers publiek is uitgangspunt voor de stadstuin.

De Huiskamer van Geleen is het toekomstige horecaplein waar de nu nog relatief ver van elkaar verspreid liggende horecaondernemingen worden geconcentreerd. Het concentreren van de ondernemingen op een horecaplein geeft een impuls aan de levendigheid van het centrum. De open ruimte tussen het voormalige raadhuis, de stadstuin en het einde van de Raadhuisstraat, vormt mede door de gekromde architectuur van de gebouwen een aangenaam omsloten plein waar meerdere wegen/paden samenkomen. Kortom een centrale ontmoetingsplek grenzend aan de stadstuin die mede gekarakteriseerd wordt door de bijzondere architectuur van het voormalig raadhuis en de omliggende gebouwen.

In de opzet van zowel de stadstuin en de huiskamer is rekening gehouden met de weekmarkt alsook Geleense evenementen als de Gelaender Kirmes en de Marcellinus en Petrus feesten. De Raadhuisstraat wordt (op termijn) ook betrokken bij de huiskamer van Geleen, door dezelfde sfeer als het plein door te zetten over de gehele straat. Hierdoor vormt de Raadhuisstraat een mooie entree naar het plein met alle horecaondernemingen en de daarnaast gelegen Stadstuin.